Bilişim teknolojilerini etik kapsamda inceleyen disiplin bilişim etiği adını alır. Gelişen bilişim ürünlerinin hangi amaçla kullanıldığı ve kullanılırken hangi çerçevelerle ilerlediği etik değerleri ortaya çıkarır. Bilgisayar kullanımını içeren bu durum, bu elektronik cihazın ve sağladığı imkanların hangi düzeylerde faaliyet göstermesi gerektiğini belirler.
Bu noktada etiği oluşturan bazı kavramlar vardır;
- Gizlilik: Bilişim, dolayısıyla internet kullanıcıların bilgilerinin toplandığı ve depolandığı bir ortamdır. Bu ortamda mevcut olan bilgilerin kullanımı ise etik sınırlar içinde değerlendirilir. Kişi özelinde olan bilgilerin kullanılmaması, mahremiyet haklarının korunması bu noktada önem teşkil eder.
- Güvenlik: Bilgi teknolojilerinin korunması mevcut imkanların kötü amaçla kullanılmasını engeller. Siber saldırı, veri hırsızlığı gibi tehditlere karşı önlem alınması etik değerlerin iskeletini oluşturur.
- İmkan Eşitliği: Teknolojik kaynakların eşit kullanımı etik değerlerin temelini oluşturur. İnsanların sahip olduğu teknolojik imkanlar arasında uçurum olması hem bilgi erişimini yetersiz kılar hem de teknolojinin yeteri kadar tüketilmemesine sebep olur.
- Mülkiyet: Bilişim kapsamında pek çok veriye ulaşmak mümkündür. Ancak bu verilere ilişkin fikri mülkiyet hakları mevcuttur. Teknoloji dünyasında bu hakların ve verilerin korunması önemli bir detaydır.
- Şeffaflık: Teknolojik imkanların şeffaf bir şekilde kullanılması ve insanların bu sürece dahil olması bilişim etiğinin savunduğu detaylardan biridir.
- Sosyal Sorumluluk: Etik değerler, toplumun teknoloji ile olan ilişkisi bağlamında ortaya çıkar. Toplumun teknolojiye yaklaşım biçimi etik ilkeleri doğurur ve bu ilkelerin sorumluluğunu bu disipline yükler.
- Çeşitlilik: Bilişim, geniş bir alandır. Bu yüzden çeşitliliğe imkan verir. Bilişim alanında farklı perspektifler olmasının nedeni budur.
Bilişim disiplini bu kavramlar ile şekillenir. Teknolojinin toplum üzerindeki etkisini inceleyen ve toplumun teknolojiden en iyi şekilde faydalanmasını amaçlayan bilişim etiği, kullanıcıların imkanlarını düzgün bir şekilde kullanmasını sağlar.
Bilişim Etiği İlkeleri Nelerdir?
Teknolojik cihazların yaygınlaşmasıyla insan hayatı başka bir yöne evrildi. Bilgisayarın internet ile buluşması ise bambaşka bir boyuta kapılarını açtı. Durum böyleyken bilişim etiğinin ortaya çıkışı sürecin doğal bir parçası oldu. Bu kapsamda kullanıcıların karşısına çıkan etik ilkeler;
- Bilgisayar insanlara zarar vermek için kullanılamaz.
- Size ait olmayan bilgisayar çalışmaları karıştırılamaz.
- Bilgisayar hırsızlık yapmak için kullanılamaz.
- Bilgisayar ortamında, sanal ortamda, diğer kullanıcıların dosyaları karıştırılamaz.
- Kişi, diğer insanları dikkate alarak ve saygı göstererek bilgisayarı kullanmalıdır.
- Bilgisayar dezenformasyon yaymak için kullanılamaz.
- Bilgisayar ortamında başka insanların entelektüel bilgileri bir diğerine mal edilemez.
- Bedeli ödenmeyen yazılım, kopyalanamaz ve kullanılamaz.
- Kişi yazdığı programın sosyal hayat ve toplum üzerindeki etkilerini dikkate almak zorundadır.
- Diğer kullanıcıların bilgisayar kaynakları izin almadan kullanılamaz.
Bu ilkeler bir araya geldiğinde bilgisayarı ve getirdiği imkanları ‘kötü niyetle’ kullanmanın önüne geçer. Bu da hackerlık, black hat SEO gibi faaliyetlerin etik değerler kapsamı dışında olduğunu gösterir.
Dijital imkanlardan faydalanırken kişinin kendi yararını ön planda tutmasında bir problem yoktur. Fakat bilişim kaynaklarını kullanırken diğer insanların dijital haklarını görmezden gelmek etik değildir. Bu yüzden bilgisayar kullanırken ya da bilişim odaklı bir faaliyet yürütürken bu etik kaideleri göz önünde bulundurmak gerekir.
Bilişim Etiği Kapsamında Kullanıcının Yükümlülükleri
İnternet kalabalık bir ortamdır. Bu nedenle kullanıcılar etik ilkelerin takibinde olmalıdır. Kişisel bilgilerini koruma yükümlülüğünü taşıyan kullanıcılar internetteki diğer insanların varlığına da saygı duymalıdır.
Kendi verilerini koruyan ve diğerlerini tehdit etmeyen kullanıcılar buradaki faaliyetlerini fiziksel ortama taşımamalıdır. Ayrıca bilişim etiği ilkelerine uygun davranmalı, bu etik ilkeler dışında davranışa rastladığında ise gereken müdahaleyi gerçekleştirmelidir.
Sanal dünya sınırsız bir iletişim sunar. Bu iletişim kullanıcılara fiziki dünyada olmayan bir özgürlüğü armağan eder. Ancak bu özgürlüğün kaosa dönüşmemesi için etik ilkelerin dışına çıkmaması şarttır. Diğer kullanıcıların özgürlüğünün ihlal edildiği noktada bilişim imkanlarının amacı dışında kullanıldığını söylemek mümkündür.
Teknolojinin sunduğu imkanlardan etkili bir şekilde faydalanmak için etik değerlere dikkat etmek gerekir. İlkeler doğrultusunda ilerlendiği sürece bilişim en yararlı haliyle kullanılır. Böylece kullanıcılar kişisel verilerinin güvende olduğunu bilerek sanal dünyada hareket eder.
Bilişim etiği, black hat SEO gibi eylemlerin önüne geçen bir disiplindir. Bu disiplin sayesinde kullanıcılar dahil oldukları bilişim dünyasından daha fazla verim alır. İşlevsel, canlı bir sanal dünya için bu etik değerlere uygun davranmayı unutmayın!
